Otizmli bireylerde farklı nedenlerle ortaya çıkabilen uyku sorunları, sadece kişinin değil ailesinin günlük yaşamını da doğrudan etkiliyor.
Yataş Uyku Kurulu Üyesi Uzman Fizyoterapist Yonca Görgül, otizm ve uyku arasındaki ilişkiyi, uyku sorunlarının nedenlerini ve otizmli bireyler için kaliteli uykuya ulaşmanın yollarını anlatıyor.
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal etkileşimde, iletişimde ve davranışlarda zorluklarla karakterize edilen gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanıyor. Otizmli bireylerde sıklıkla karşılaşılan sorunlardan birinin de uyku problemleri olduğuna dikkat çeken Yataş Uyku Kurulu Üyesi Uzman Fizyoterapist Yonca Görgül, otizmli bireylerde uyku sorunlarının nedenlerini şöyle sıralıyor:
Melatonin Üretimindeki Bozukluklar: Melatonin, vücudun biyolojik saatini düzenleyen bir hormondur. Otizmli bireylerde melatonin üretimi ve salınımında düzensizlikler görülebilir, bu da uykuya dalmayı zorlaştırabilir.
Duyusal Hassasiyetler: Otizmli bireyler, çevresel ve vücuttan gelen duyusal uyaranlara karşı aşırı duyarlı olabilirler. Bu hassasiyetler, sesler, ışıklar, koku veya dokular gibi faktörlerin uykuya geçişi zorlaştırmasına neden olabilir.
Rutin Değişiklikleri: Otizmli bireyler, günlük rutinlerinde değişikliklere karşı hassas olabilirler. Uyku rutininin değişmesi, uyku kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Anksiyete ve Stres: Otizmli bireylerde yaygın olarak görülen anksiyete ve stres, uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı zorlaştırabilir.
Sağlık Sorunları: Gastrointestinal sorunlar, epilepsi veya diğer sağlık sorunları da uyku kalitesini etkileyebilir.
Giyilebilir teknolojiler otizmli bireylerin uyku sorunlarına yönelik kişisel çözümler sunuyor
Otizmli bireylerdeki uyku sorunlarının sadece kişiyi değil ailesinin günlük yaşamını da etkilediğini söyleyen Uzm. Fzt. Görgül, uyku sorunlarının üstesinden gelmenin otizmli bireylerin genel sağlık ve yaşam kalitesini artırmak için kritik öneme sahip olduğunun altını çiziyor.
Bu alandaki güncel araştırmalar ve teknolojik yeniliklerin gelecekte daha etkili çözümler sunma konusunda umut vadettiğini belirten Uzm. Fzt. Görgül, “Otizm ve uyku ilişkisi üzerine son dönemde yapılan bir araştırma, otizmli çocuklarda melatonin düzeylerinin ölçülmesi ve melatonin takviyelerinin etkinliğinin değerlendirilmesi üzerine odaklanmıştır. Bu araştırma, melatonin takviyelerinin doğru kullanıldığında uyku kalitesini önemli ölçüde artırabileceğini gösteriyor.
Ayrıca, dijital sağlık teknolojilerinin uyku takibi ve yönetiminde nasıl kullanılabileceğine dair yenilikler, örneğin; giyilebilir uyku takip cihazları ve mobil uygulamalar, otizmli bireylerde uyku düzenlerinin izlenmesini ve optimize edilmesini sağlıyor. Bu tür teknolojilerin, otizmli bireylerin uyku sorunlarına yönelik kişiselleştirilmiş çözümler sunma potansiyeli bulunuyor.
Ancak verilen stratejilerin tam anlamıyla yerini bulması için kişiselleştirilmiş bir programın bir ergoterapist ya da duyu bütünleme eğitimi almış bir fizyoterapist tarafından hazırlanması büyük önem taşıyor” diyor.
Otizmli bireylerde duyusal hassasiyetleri azaltacak yatak ve yastıklar tercih edilmeli
Otizmli bireylerin daha kaliteli bir uyku deneyimi yaşayabilmesi için düzenli uyku rutinleri oluşturmanın önemine dikkat çeken Uzm. Fzt. Görgül, her gece aynı saatte yatmak ve sabah aynı saatte kalkmak, vücudun biyolojik saatini düzenlemeye yardımcı olabileceğini söylüyor.
Uyku öncesi rutinlerin, kitap okuma, sıcak bir banyo gibi rahatlatıcı aktivitelerle desteklenmesinin de faydalı olabileceğini belirtiyor. “Uyku ortamının çocuğun duyusal profiline uygun olacak şekilde sessiz, karanlık olması oda sıcaklığının optimal seviyede olması, yatak, yastık ve çarşaf seçiminin yine uygun dokularda olması önemlidir” diyen Uzm. Fzt. Görgül, duyusal hassasiyetleri azaltacak yatak ve yastıklar tercih edilmesi gerektiğini ifade ediyor.
Otizmli bireylerde doktor kontrolünde, melatonin takviyeleri kullanılabileceğini de anlatan Uzm. Fzt Görgül, önerilerini şöyle sürdürüyor: “Otizmli bireylerde duyusal entegrasyon terapisi gibi yöntemler, duyusal hassasiyetleri azaltarak uyku kalitesini artırabilir. Bu tür terapiler, bir ergoterapist veya ayres duyu bütünleme eğitimi almış bir fizyoterapist tarafından uygulanabilir.
Anksiyete ve stresi azaltmak için gevşeme teknikleri, mindfulness ve derin nefes alma egzersizleri gibi yöntemler kullanılabilir. Ayrıca uyku sorunlarının altında yatan sağlık sorunları (örneğin, gastrointestinal problemler veya epilepsi) varsa, bunların tedavi edilmesi uyku kalitesini iyileştirebilir.”